स्वतंत्र (preview)
ही कथा मेनका मध्ये
प्रसिद्ध झाली आहे
मुलांना
प्रशांतजवळ सोडून ललिता वर अपार्टमेंट मध्ये आली. आत येउन तिने दरवाजा लावून घेतला
आणि भोवतीचं घोंघावणारं वादळ, कुणीतरी जादूच्या पेटीत
गुडूप करून टाकावं तशी सभोवार शांतता पसरली. माणसांचा, हिटरचा,
रहदारीचा, वाऱ्याचा या सगळ्या आवाजांची तोंडे एकदम बंद झाली.
ती सोफ्यावर येऊन बसली. चालताना तिच्या कपड्यांची सळसळही तिला जाणवली नाही. खिडकीतून
आत आलेल्या कवडशातले धुळीचे कणही हलायचे थांबलेले. इतकी शांतता! जणू काही भोवतीचे
अणुरेणुही स्तब्ध झालेत! हृदयाचे ठोके तर चालू आहेत ना? तिने
छातीवर हात ठेवला. हृदय वरखाली होत होते. तिने निश्वास सोडला. पण ती सोफ्यावरून
किंचितही हलली नाही. त्या शांततेत तिला कसलाच भंग नको होता.
तिने
सभोवार नजर फिरवली. आधीच्या घराच्या तुलनेत फ्लॅट छोटासाच होता. पण सगळ्या वस्तू कशा जिथल्या तिथे होत्या. वेगळे होताना तिने
मोजक्याच वस्तू उचलल्या होत्या. जुन्या घरासाठी भरपूर समान तिने हौसेनं घेतलं
होतं, सहा वर्षात तीनदा डेकोरेशन बदललं होतं. पण ते सगळं कशासाठी असाच प्रश्न नंतर
तिला पडत होता. सगळ्याच गर्दीचा तिला वैताग येऊ लागला होता. जगायला अशा किती
गोष्टींची गरज असते? कमीत कमी गोष्टीतही घर चांगलं सजवून होतं. आणि मोठ्या घराच्या
अशा किती खोल्यांचा वापर केला जातो? कितीतरी वर्षांपासून तिला लहान घरात शिफ्ट
व्हायचं होतं. पण प्रशांतला स्वतंत्र बंगलाच पाहिजे होता. मग त्याचा तो उकिरडा का
करून टाकेना! त्या आठवणीनेही ती शिसारली. त्याच्या स्वच्छतेच्या कल्पनाही
त्याच्यासारख्याच बोथट होत्या. कपडे धुवून झाल्यावर ते तो घरभर पसरून ठेवी. त्याच्या
बाथरूममध्ये तर जाण्याचीही सोय नसे. घरातली कुठलीही गोष्ट तिच्या जाग्यावर परत जात
नसे. आणि मुलांनाही तेच शिकवायचे चालले होते. घर हे घरासारखं पाहिजे म्हणे. म्हणजे
कसे? उकीरड्यासारखे?
टिव्ही चालू करावा असं
क्षणभर मनात आलं, पण लगेचच शरीरातून नकार उमटला. थोडा वेळ ती सगळी
शांतता अंगात भिनवून झाल्यावर तिला उठावच लागल. सकाळपासून फक्त चहा तिच्या पोटात
गेला होता. प्रशांत येण्याआधी दोघांना तयार करण्याच्या नादात ती ब्रेकफास्ट
करायचेही विसरून गेली होती. उठून तिने पुन्हा चहा ठेवला. नाश्त्याची वेळही टळून
गेली होती. तिने ऑम्लेट ब्रेडवरच भागवायचे ठरवले. ब्रंच करून ती पुन्हा सोफ्यावर
येऊन बसली. शेजारी पुस्तक पडले होते ते उघडले आणि वाचायला सुरुवात केली. तशीच कधी झोपून
गेली हे तिला कळलेच नाही.
जाग आली तेव्हा सगळं घर
अस्ताव्यस्त झालं होत. फर्निचरवर धूळ साठलेली, सिंकमध्ये भांडी तशीच, सभोवार कपड्यांचा ढिगारा. आश्चर्यानं ती बेडरूममध्ये गेली तर बेड सगळा
विस्कळीत अवस्थेत. खाली कारपेटवर कपड्यांचा ढिगारा. बाथरूममध्ये टोयलेटला गंज चढलेला. ती घाबरली. घटस्फोट
झाल्यापासून एकही दिवस तिने घरात पसारा होऊन दिला नव्हता. तिच्याकडून होत नव्हतं
म्हणून दर आठवड्याला तिने साफसफाई करायला बाई ठेवली होती. मुलांना स्वच्छतेची सवय लावता लावता ती मेटाकुटीस
आली होती. मुलगा तरी थोडा बरा होता पण नऊ वर्षांच्या इराने, प्रशांत पासून वेगळे राहायला
लागल्यापासून तिच्याविरुद्ध जणु बंडच पुकारले होते. जे बाबा सांगेल तेच खरं, आईला काही
कळत नाही आणि तिचं काही ऐकायची गरज नाही अशाच अविर्भावात ती नेहमी असायची. पण
तरीही कधी गोडीगुलाबीन तर कधी धाकानं तिने तिला किमान तिच्या गोष्टीतरी व्यवस्थित
जागेवर ठेवायला शिकवलं होतं. आणि आता असा कचरा! कुणी विस्कटल हे सगळं? आणि या जुन्या घरातल्या वस्तू इथे कशा आल्या? ती
बेडरूममधून बाहेर आली तर समोर जुन्या घरातली फेमिली रूम! "हे बघ, हे कपडे धुवून झालेत!" लोन्ड्रीरूममधून प्रशांत एक मोठी बास्केट घेऊन
आला आणि तिच्यासमोरच त्याने ती पालथी केली. धुतलेल्या कपड्यांची चळत खाली पडली.
कपडे, पुस्तकं, पेन्सिल्या, कंगवे, नकली दागिने, क्रेयॉनने
रेघोट्या ओढलेले कागद, विद्रूप केलेल्या बाहुल्या. परत सगळ समोर बघून तिचा बांध
सुटला. तिने मोठमोठ्याने ओरडायला सुरुवात केली. प्रशांत लोन्ड्रीरूममधून अजून कपडे
आणून तिच्या भोवती फेकतच होता. बाहेर कुणीतरी दरवाज्याची बेल दाबत होतं तिकडेही
त्याचं लक्ष नव्हत. तिच्या ते लक्षात आलं पण तिला जागेवरून हलायलाही जमत नव्हते. कपड्यांच्या
ढीगाऱ्यात ती गळ्यापर्यंत बुडाली होती. एक एक कपडा म्हणजे जणू काही एक एक किलोचं वजन
झालं होतं. पण बेल अजूनही ऐकू येत होतीच. धसक्यान तिला जाग आली, कपाळावर
घामाचे थेंब जमा झाले होते. कसेबसे पुसून शांतपणे तिने दरवाजा उघडला, दारात सारीका उभी होती.
"अग किती
वेळ बेल दाबतेय!" ती आत येत म्हणाली. सारिका तिची जवळची मैत्रीण. घटस्फोटानंतर ज्या
काही मोजक्या मित्र मैत्रिणींशी तिचे संबध बदलले नव्हते, त्यापैकी ती एक.
“जरा वाचत पडले होते, तर झोप
लागली" दरवाजा बंद करत ललिता म्हणाली.
"ईशान
आणि इरा कधी गेले?"
"आज
सकाळी गेले ते, काल प्रशांतला रिलीजसाठी ऑफिस मध्ये थांबायचं
होतं म्हणून मग तो त्यांना आज घेऊन गेला." बोलता बोलता ललिताने एकीकडे चहा
ठेवला आणि दुसरीकडे फ्रीजमधले फ्रोजन सामोसे तळायला म्हणून तेल गरम करायला ठेवलं.
“तुमच्या मेक्सिकोच्या
ट्रीपची तयारी कशी चाललीय?” काहीतरी विचारायचे म्हणून तिने विचारले. खरंतर
कॅन्कुनला जायची ललिताची किती वर्षांची इच्छा होती! प्रशांतने ते कधी मनावर घेतले
नाही. सारिकाजवळही ती एक-दोनदा त्याबद्दल बोलली होती. आणि परवा जेव्हा तिने आपण
काही कुटुंबांबरोबर जात आहोत असं तिला सांगितलं तेव्हा ती गप्पच बसली. म्हणे तू
एकटी कशी येणार म्हणून तुला नाही विचारलं. एकटी कशी येणार म्हणजे? मुले आहेत. नवरा
नसला तरी तिचेही कुटुंब होतेच की! का कुटुंबाला पूर्णत्व यायला
पुरुषच हवा.
“अगं ती शिकागोची माझी
मैत्रीण तुला माहिताय ना? मेधा? ती दुसर लग्न करतेय." सारिका म्हणत होती.
"इतकी
लकी आहे ना ती! राजेशपेक्षा चांगला नवरा मिळालाय आणि आयुष्यात दुसऱ्यान्दा प्रेमात
पडली ती! त्या ऑनलाइन लग्नासाठीच्या साईट असतात ना, तसल्याच कुठल्यातरी साईटवर तो भेटला. आणि किती समंजस आहे तो माहिताय?
तिच्यासाठी त्याने बोस्टन सोडून सन्फ़्रन्सिस्को मध्ये शिफ्ट
व्हायची तयारी दाखवलीय!” सारिका अगदी उत्तेजित होऊन
सांगत होती.
ती निघून गेल्यानंतर ललिता
स्वयंपाकाला उठली. एकटीचाच स्वयंपाक! चपाती आणि कोबीची भाजी करून अर्ध्या तासातच
ती रिकामी झाली. मेधाची बातमी डोक्यात होतीच. ती ओन्लाईन गेली. अमेरिकेत राहणारे
किती घटस्फोटीत मराठी लोक असतील याचं तिला कुतूहल होतं. ते बघायलाही तिला अकौंट
उघडावे लागले. बऱ्याचशा नोंदी होत्या. घटस्फोटीत आणि विधुर लोकांवर तिने सर्च
मारला आणि तिचं तिलाच आश्चर्य वाटलं. २६८ लोक मिळाले. त्यात विशीतले आणि तिशितलेच
जास्त होते. मेधाला मुले नव्हती. त्यामुळे सगळ्याच गोष्टी सोप्या होतात.
घटस्फोटानंतर मुलांकडे पाहण्यात, त्यांना कसली उणीव भासू नये या प्रयत्नात,
पुनर्विवाह करण्याचा विचारही तिच्या मनात आला नव्हता.
तिशीतल्या मुलांचे प्रोफाईल
ती चाळायला लागली. बहुतेकांनी स्वत:च्या चांगल्या गुणांविषयी भरपूर लिहले होते. पण
बायको कशी असावी याबाबत सगळ्यांचे एकमत दिसत होते. सुंदर, स्मार्ट,
नोकरी करून घरादाराची संपूर्ण जबाबदारी पेलणारी! बायकोनेच जर सगळी
जबाबदारी पेलली तर हे मग काय करणार आहेत कुणास ठाऊक? तुच्छतेने तिने शिवी झाडली. एका
अमित नावाच्या माणसाची गमतीशीर अट होती. मुलगी स्वछताप्रिय असावी. “मला संपर्क करण्याआधी, आपली कार
जाऊन पहा आणि ती जर स्वच्छ असेल तरच मला संपर्क करा” असा उद्धट वाटणारा संदेश
त्याने प्रोफायल मध्ये लिहिला होता. तिला खुदकन हसू आलं. या महाशयांचे आपल्यासारखेच
हात पोळलेले दिसतायत. स्त्रियांच्या जाहिराती पहिल्या तर, अमेरिकेत
राहणाऱ्या शंभरावर घटस्फोटीत मुली मिळाल्या. सगळ्या उच्चशिक्षित स्वतंत्र, नोकरी
करणाऱ्या. परदेशात राहून स्वत:चा पार्टनर स्वत:च निवडायची धमक असलेल्या.
संस्कृतीच्या नावाखाली रडतखडत संसार करण्यापेक्षा आयुष्य नव्याने सुरु करण्यासाठी धडपडणाऱ्या! ललिताला त्यांचं भारी
कौतुक वाटलं. घटस्फोटाचं प्रमाण वाढतंय हे स्त्रीजातीला फायद्याचंच म्हणायचं.
नाहीतर पुरुषांना दोन-दोन बायका ठेवण्याविरुद्ध आत्ता आत्तापर्यंत कायदा नव्हता. निर्बंध होते ते
स्त्रीवरच.
दुसर्या दिवशी तिने अकौंट
चेक केलं तर अठरा प्रतिसाद आले होते. आणि अमितचा इन्स्टट मेसेज, "आपण थोडा
वेळ चॅट वर बोलू शकतो का?"
म्हणून. ती थोडी संभ्रमात पडली. आपण सिरियस नाही आहोत हे त्याला
सांगावे का? पण तिने "हो" म्हणून उत्तर दिलं.
त्याने त्याच्याबद्दल माहिती दिली. तो मूळचा नाशिकचा, मुंबईत
नोकरीला आला. अमेरिकेत येण्याआधी आई-वडिलांनी लग्न लाऊन दिलं. संसाराचा गाडा नीट
मार्गाला लागेल या आशेत सात वर्षे घालवल्यानंतर आत्ता कुठे घटस्फोट घेतला होता.
पाच वर्षांचा मुलगा त्याच्या बायकोकडे राहात होता, याला ठराविक वेळेत भेटण्याची मुभा होती. कुणीतरी आपलीच गोष्ट आपल्याला सांगत
असल्यासारखं तिला वाटलं. तीनेही स्वत:ची माहिती दिली. थोडा वेळ गप्पाही मारल्या. चॅट
बंद केल्यावर तिच्या लक्षात आले कि आपण त्याला आपला हेतू सांगितलाच नाही. पण तो तरी
कुठे पुन्हा संपर्क करणारेय? केला तर सांगू. तिने कम्प्युटर बंद केला.
संध्याकाळी इरा घरी आली ती
तणतणतच. तिची स्कीईंगची पॅन्ट ललिताने सामानात दिली नव्हती म्हणून ती रागावली
होती.
“मला माहित होतं का तुझा डॅडी
तुला स्कीईंग ला घेऊन जाणार आहे म्हणून?” आवाजावर नियंत्रण ठेवत ललिताने विचारलं.
“बट मॉम, यु कांट डू अ
सिंगल थिंग राईट.” तिच्या बापाचं आवडतं
वाक्य तिने उच्चारलं. अशी एक सणसणीत ठेऊन
द्यावी तिला असं ललिताला वाटलं. पण तिने राग आवरला. या घटस्फोटात सगळ्यात जास्त हाल
मुलांचे झाले होते. विशेषतः इराचे. तिला आता कळायला लागले होते. तिच्या मनाची
घुसमट होत असावी. पण बापापुढे बोलण्याची तिची हिम्मत नव्हती मग सगळा राग आईवर
निघायचा. ललिताने शांतपणे त्यांच्या कपड्यांच्या पिशव्या आवरायला सुरुवात केली.
ऑफिसमध्ये तिने ब्रायनला त्या
साईटबद्दल सांगितले तर त्याने तिला चिडवायलाच सुरुवात केली. ब्रायन आणि ती गेले आठ
वर्षे त्या कंपनीत काम करत होते. घटस्फोटाच्या वेळी ज्या गोष्टी चालल्या होत्या
त्याबद्दल त्यावेळी ती तिच्या कुठल्याच भारतीय मैत्रिणीशी बोलू शकत नव्हती. तिचं सगळं
चांगलं चाललं असताना तिने घटस्फोट घ्यावा हि गोष्टच त्यांच्या दृष्टीने अनाकलनीय
होती. तेव्हा तिने ब्रायन जवळ आपलं मन मोकळं करायला सुरुवात केली. तो स्वतः
घटस्फोटीत होता. एकदा नाही तर तीनदा त्याचा घटस्फोट झाला होता. आणि वयाने तो तिच्यापेक्षा
२-३ वर्षांनी मोठा असेल नसेल. तेव्हा त्याने तिला खूपच धीर दिला होता. एरवी
सगळ्यांची चेष्टा करणारा तो तिच्या बाबतीत मात्र चांगलाच दिलासा देणारा मित्र बनला
होता.
“लग्न कर असं कोण म्हणतय? जस्ट गो आउट अँड हॅव
फन! तुझ्याहि
काही गरजा असतीलच ना? हॅव अ बॉयफ्रेंड!” तो सांगत होता. तिला हसू आलं. हॅव अ
बॉयफ्रेंड. किती सहज बोलतात हे लोक! गरजा तर तिच्याही होत्याच. शारीरिक, भावनिक,
मानसिक. त्या पूर्ण होत नव्हत्या म्हणून तर तिने घटस्फोट घेतला होता. पण त्या
पूर्ण करण्यासाठी काहीतरी केले पाहिजे याचा तिने अजूनतरी विचार केला नव्हता.
“या शुक्रवारी एरोस्मिथ गावात
येतोय. जायचं का?” मॅटने विचारले. सगळ्यांनी
हात वर केले.
दुपारी ती कामात मग्न
असताना अमितचा मेसेज तिच्या लॅपटोप वर डोकावला. उत्तर न देताच तिने तो बंद करून
टाकला. हा खूपच घाई करतोय तिला वाटलं. कॅलेंडर उघडून तिने पाहिलं. ईराचा गणिताचा
क्लास होता आणि त्याच वेळेत तिला ईशानला स्विमिंगसाठी घेऊन जायचे होते. म्हणजे घरी
यायला आठ वाजणार. तिने आमिला फोन केला. डिनरसाठी सहा चपात्या आणि शाकाहारी भाजीची
ऑर्डर देऊन टाकली. म्हणजे आठ नंतर थकून घरी आल्यानंतर स्वयंपाक करायला नको! प्रशांत
लगेच म्हणाला असता, कसली आई आहेस म्हणून? ते ऐकल्यावर तिच्या मनाची काय अवस्था होत
असेल याचा विचारही त्याच्या मनात कधी आला नाही. कितीही थकल तरी स्वतःच रांधून
वाढल्याशिवाय आई चांगली कशी होईल? ललिताची आईही हेच करायची. आजारी असली तरी तिला
किचनमध्ये जाऊन काहीतरी बनवावेच लागायचे. तीही बाबांसारखीच नोकरी करून थकून घरी
आलेली असायची. पण आल्या आल्या बाबांना हातात चहा आणि काहीतरी चमचमीत खायला ठेऊन
पुढे जाऊन स्वतःला किचनमध्ये गाडून घ्यायची. भाकरी भाजता भाजता ललिताला गणितातली
प्रमेय शिकवायची. जेवणाच्या वेळेपर्यंत बाबा नाक्यावरच्या मित्रात थोडा पुरुषार्थ
गाजवून आलेले असत. आणि जेवण स्वादिष्ट आहे कि नाही यावर आपले अभ्यासपूर्ण मत देत. तेव्हाही
ललिताला या गोष्टीचा राग यायचा. आपण मोठं झाल्यावर असलं काही करायचंच नाही असं
तेव्हाच तिने ठरविलेलं. पण ते अमलात आणायलाही तिला स्वत:ची उमेदीची
दहा वर्षे द्यावी लागली.
क्रमशः
विनाशायच (preview)
ही कथा कथाश्री मध्ये
प्रसिद्ध झाली आहे
गाडी कॅरोलिना रोड च्या सिग्नलला आली आणि तिच्या मनावर
विलक्षण उदासीनता पसरली. एरवी कुठल्याही सिग्नलला ३ मिनिटे थांबायचंही तिच्या
जीवावर यायचं. आजही सवयीनं अधीर बोटे स्टीयरिंगव्हील वर नाचत होतीच पण मनातून तिला
तो सिग्नल कधीच हिरवा होऊ नये असे वाटत होते. पोटात कुणीतरी मोठा खड्डा पाडला आहे
आणि त्याच्यात अफाट काळोख भरून राहिला आहे असा काहीसा भास तिला होत होता. शेवटी
शेवटी तर बोटे एवढ्या जोरात नाचू लागली कि गाडी रिव्हर्स मध्ये टाकून, सिनेमात
दाखवतात तसं, तशीच मागे चालवत न्यावी कि काय असा विचार तिच्या मनात चमकून गेला. गाडी उभी
केलीही होती, कॅरोलिना रोडला वळणाऱ्या रस्त्यावर! तिथून आता लेन बदलणेही शक्य नव्हते. त्या
रस्त्याला लागल्यानंतर पंधरा मिनिटातच तिचे घर लागणार होते. तो काहीसा कंट्री रोड, दोन्ही
बाजूला उंचच उंच झाडी असलेला. अगदी चार-पाच वर्षापर्यंत इथे काहीही वसाहत नव्हती.
निमुळत्या रत्यावर झाडीतून मधेच डोकावणारी घरे, त्यांच्या गाई गुरांसोबत दिसत.
पण गेल्या दहा वर्षातल्या रियल इस्टेटच्या बूममध्ये, हि झाडीहि तोडून मध्ये
अधे चांगल्या वसाहती उमटल्या होत्या. तसल्याच एका वसाहतीत त्यांनी टाऊन हाउस घेतले
होते. पण तरीही कॅरोलिना रोड वर अजूनही हरणांचे कळप रस्ता ओलांडताना दिसत. बरेचदा
सकाळी ऑफिसला जाताना,
रात्री एखाद्या वाहनाखाली आलेले हरीण बाजूला सरकवून ठेवलेले
असे. त्या हरणांसाठी मग तिचा जीव तळमळे. त्या रस्त्यावर साधारणत: पंधरा-वीस मिनिटे
गेलं कि उजव्या बाजूला तिच्या कम्युनिटीत जायचा रस्ता लागत होता.
सिग्नल हिरवा झाला आणि समोरच्या गाडीपाठीमागे तिची गाडी अनिच्छेने
चालू लागली. गाडी हळू चालवून घरापर्यंत पोहचण्याची वेळ ती वाढवत होती. गडबडीत घरी
जाण्यासारखंही होतं काय?
खरं तर जाउन तिथे काय घडू शकेल याचीच भीती तिला जास्त होती.
आपल्या शिक्षेची वेळ ती सेकंदासेकंदानी वाढवत होती इतकेच. समोरची गाडी सुसाट
वेगाने पळत होती पण ती कासवासारखी त्याचा पाठलाग करत होती. आपण वेग वाढवावा काय? शांतपणे
रस्त्याकडेला साठलेल्या बर्फाकडे पाहताना तिच्या मनात विचार येत होते. दोन लेनचा
रस्ता असल्यामुळे मागच्या गाड्या तिला ओलांडून पुढे जात होत्या. एक-दोघांनी तर
होर्नही दिला. पण तिचे तिकडे लक्ष होते कुठे? मध्ये डोकावणार्या
घरांभोवतीच्या पटांगणात विस्तीर्ण पसरलेला बर्फ संधीप्रकाशात चमकत होता. मोठा गूढ
दिसत होता. एखाद्या साधूसारखा. तपश्चर्येत मग्न असलेला. गाडी थांबवून त्या स्वच्छ, नितळ, अस्पर्शित
बर्फावर जाउन नाचावं असं तिला वाटलं. रस्त्यावरचा चिखल त्याच्यावर टाकून त्याला
गलिच्छ करावं,
अस्पृश्य करावं, त्याची तपश्चर्या मोडून टाकावी! स्टीयारिंगव्हील वरची तिची मुठ आवळली गेली. तेवढ्यात अचानक डाव्या
बाजूच्या झाडीतून एक हरीण उधळीत रस्त्यावर आलं आणि तिच्या गाडीला धडकून समोरच
पडलं. तिची गाडी आधीच मुंगीसारखी चालत होती त्यामुळे त्या हरिणाच्या थोडी अलीकडेच तिला ती थांबवता आली. "ओ माय गॉड, ओह
माय गॉड" करत ती सिटवरच बसून राहिली. काय करावे तिला सुचेना. हरीण तर समोर
तडफडत होते. ती गाडी वळवून तशीच पुढे जाऊ शकत होती. हिवाळा असल्यामुळे सहा वाजताच
अंधार पडत आला होता. आणि रस्ताही तसा निर्मनुष्यच होता. तसंच जाणं तिच्या
फायद्याचे होते. नाहीतरी रस्त्यावर अशी मरून पडलेली हरणं ती बरेचदा पाहत होतीच.
त्यात खर तर तिची काही चूक नव्हती. रस्ता वाहनांसाठी होता आणि असं अचानक
तिच्यासमोर येउन हरणानेच चूक केली होती. पण तरीही गाडीचा दरवाजा उघडून ती बाहेर
आली. गाडीच्या दिव्यांच्या उजेडात तडफडणाऱ्या हरणाजवळ जाउन बसली. भीतीने व्याकूळ
झालेले त्याचे डोळे तिच्याकडे पाहत होते. त्या डोळ्यां जागी तिला रामचे डोळे
दिसले. भीतीने व्याकूळ झालेले? शरीर गचके देत असलेले. एक क्षणभर राम आणि
हरीण तिला आलटून पालटून दिसायला लागले. तिच्या भरधाव वेगाने येणाऱ्या गाडीने रामला
धक्का दिला होता. एवढ्या उशिरा तो या झाडीत कोणत्या कामानिमित्त येईल? हरीण,राम, राम, हरीण!
तिच्या मन:चक्षु समोर ते एकापाठोपाठ एक यायला लागले. ती त्या दोघांकडेही कमालीच्या
तटस्थपणे पाहत होती. कधी हरणाचे पाय तर कधी रामचे हात! थोडय वेळाने ते चित्र स्थिर
झाल्यावर तिने हरणाला स्पर्श करायला हात पुढे केला तर तेवढ्यातही ते अंग आकसून
घ्यायला लागले. तिने हात मागे घेतला.
काय विचार चालला असेल त्याच्या मनात? हि
हरणं नेहमी अशी गाडीसमोरच रस्ता बदलायला का पळतात? तिच्या मनाला चुटपूट
लागून राहिली. कितीदा तरी सकाळी मेलेल्या हरिणांना रस्त्याकडेला पडलेले पाहताना, आपल्या
गाडीसमोर असे कधीही होऊ नये अशी प्रार्थना तिने केली होती. हरणांच्या जंगलावर
माणसांनी अतिक्रमण करून,
हे रस्ते बनवले होते. पण हरणांना रहदारीचे नियम मात्र
शिकवायचे राहिले होते. गाड्यांच्या उजेडात हरणं अशी कावरीबावरी होऊन पळतात आणि
मरून जातात. या हरणांच्या जागेवर माणसेच असती तर? त्यानाही कुणीतरी उचलून
रस्त्याकडेला असंच टाकलं असतं? सकाळी ऑफिसला जाताना लोक या हरिणांकडे
दुर्लक्ष करतात तसं त्यांच्याकडेही केलं असतं? कुणी सांगावं! तिच्या
डोळ्यासमोर ती ऑफिसला जाताना, एक दोन माणसे रस्त्याकडेला मरून पडलीत आणि
लोक मात्र सकाळच्या गडबडीत,
कॉफीच्या मगमधली कॉफी पिताना, गाडीत हसत कुणाशीतरी फोनवर बोलताहेत असं चित्र समोर दिसलं. अंगावर शहारा आला
तिच्या! हरणाने गचके द्यायचे थांबविले होते. त्याचे डोळे अजूनही तिच्यावर रोखले
होते. किती सुंदर,
पाणीदार व्याकूळ डोळे होते ते! तिला रडू फुटलं. हरिणाच्या
पायाला धरून तिने त्याला रस्त्याकडेला सरकवलं. चांगलच जड होतं ते! उद्या परत याच
रस्त्यावरून ऑफिसला जाताना ते तिथे दिसेल का? तिच्या मनात आले.
गरेज मध्ये गाडी लाऊन तिने आतला दरवाजा उघडला. छाती अजूनही
धडधडत होतीच. रस्त्यात जे काही झाले त्याच्यामुळे कि घरात काही होणार आहे या
धास्तीने, याचे उत्तर तीही नीट देऊ शकली नसती. घरात अंधार होता. रामची गाडी तर बाहेर
लावली होती! मग हा आहे कुठे? ती हॉल मध्ये आली. तो अंधारात तसाच
सोफ्यावर टीव्ही बघत बसला होता. पाय समोरच्या कॉफी टेबलवर. अंगावर लेदरचे जाकेट
तसेच. काळा, उंच, धिप्पाड!
"आलीस? उशीर झाला तुला?"
टी व्ही वरची नजर न
हलवता त्याने विचारले.
"हो. रस्त्यात थोडा प्रॉब्लेम झाला." ओघवतं उत्तर देऊन ती बेडरूमकडे जायला
वळली.
"काय प्रोब्लेम झाला?"
"अक्सिडेंट"
"पुन्हा एकदा?"
तो चिडला. "That’s it. माझ्या इन्श्युरन्स मधून तुला मी काढून टाकणार आहे. तुझा तू इन्श्युरन्स घेऊन
टाक. तुझ्यामुळे माझं प्रिमिअम वर जातंय. साधी गाडी चालवायची अक्कल नाही.. किती
लागलं गाडीला?"
"गाडीला काही नाही झालं." हरणाच्या आठवणीने दुख:द होऊन ती म्हणाली. मलाही
काही लागलं नाही असं जिभेवर आलेलं वाक्य तिने परतवून लावलं.
"
मग त्यांच्या गाडीला काही लागलं का?" खोचक आवाजात त्याने विचारलं.
"कुणाच्याच गाडीला काही झालं नाही." ती वर जायला निघाली. का कुणास ठाऊक
हरणाची गोष्ट तिला सांगावीशी वाटली नाही. कुठलंतरी अंतर्मनातलं, हृदयाजवळचं
शल्य, कुणा परक्या माणसापासून लपवावं तसं तिने ते लपवून ठेवलं.
"मग काय झाडाबिडावर आदळलीस का काय गाडी?" संशयाने तिच्याकडे पाहत
तो म्हणाला.
"कुठं? लक्ष कुठं होतं तुझं गाडी चालवताना? का रस्त्यावरून जॉगिंग ला
जाणार्या लोकांकडे पाहत होतीस?" तो कडाडला. तिने मागे वळून पाहत रागाचा एक कटाक्ष त्याच्याकडे टाकला.
"अशी डोळे फाडून काय बघतेस?" एका ढांगेत तो तिच्याजवळ गेला.
तिच्या दंडात त्याची बोटे रुतली.
"रस्त्यावरून तो मेहता तर चालला नव्हता?" तिने दंडाला हिसडा
दिला. बिचारा मेहता! त्याच्या नावाचा घरी सतत उद्धार चाललेला असे. बिचाऱ्याला
त्याची कल्पनाही नसेल. आपला शेजारी आपल्याबरोबर उगाचच आढमुठेपणाने का वागतो, याचा
तो विचार करत असेल घरात बसून? तिला हसू आलं.
"हसतेस? मला हसतेस?
" त्याने तिचा दंड पिरगाळला. तिने त्याच्याकडे पाहीलं.
एखाद्या हिंस्त्र श्वापदा सारखा तो तिच्याकडे पाहत होता. चेहऱ्याच्या मानाने आधीच
मोठे असलेले डोळे खोबणीतून बाहेर आले होते. तापलेल्या सळ्या तिने त्याच्या डोळ्यात
जाताना पहिल्या. खूप वर्षांपूर्वी संभाजी राजान्वरचे एक पुस्तक वाचताना, औरंगजेबाने
त्याच्या डोळ्यात घातलेल्या सळ्यांची तिला आठवण झाली. तेव्हाही ते वाचून ती शहारली
होती. आणि या सळयांतून तर ठिणग्या उडत होत्या. डोळ्यात जाताना सळ्यांतून ठिणग्या
उडतील? त्या ओलेपणाने "चर्र" आवाज होऊन त्या विझून तर जाणार नाहीत? डोळ्यांना
वेदना होत असतील का?
बुबुळाला कुणी स्पर्श करून पाहिलं असेल का?
त्या लालभडक डोळ्यांतून विस्तव आग ओकत होता.
"त्याला नेहमी आपल्या घरावरूनच वॉक घ्यायला कसं सुचतं ग?"
तो त्यांचा शेजारी होता. त्यांच्या घरावरून जाणार नाही तर
कुठून जाणार?
"ते त्याला जाऊन का नाही विचारत?" हिसडा देऊन तिने हात
सोडवून घेतला आणि ती वर पळाली. तिची छाती जोराने वरखाली होत होती. आता पुढे काय
होईल सांगता येत नव्हते. मागच्या वेळी जेव्हा ती उलटून बोलली होती तेव्हा महाभारत
घडले होते.
वरच्या मजल्यावर जाउन बेडरूमचा दरवाजा तिने आतून लॉक करून
घेतला. दरवाजाला खालच्या बाजूने मोठी चीर पडली होती. एकदा ती रागाने अशीच दरवाजा
बंद करून बसली होती तेव्हा त्याने लाथा मारून मारून ती पाडली होती. क्षणभर बाहेर
कसलाच आवाज ऐकू आला नाही. आपण प्रत्युत्तर देऊनही तो गप्प बसलाय याचं तिला आश्चर्य
वाटायला लागलं. पण ती तर वादळा पूर्वीची शांतता होती. तिच्या तशा बोलण्याने बसलेला
धक्का पचवायलाहि त्याला काहि क्षण लागले. नंतर तो जिन्यावरून धाडधाड आवाज करत वर
आला. आधीच तो जेव्हा चाले तेव्हा दहा हत्ती चालल्यासारखा आवाज करे. आणि आज तर
त्यात संतापाची भर पडली होती. त्या धडधडीने तिचं हृदय आता छाती फोडून बाहेर येतेय
कि काय असं तिला वाटलं. ती पळत बाथरुममध्ये गेली आणि बाथरुमचे दारही तिने लाऊन
घेतले. एकाचवेळी दोन्ही दारं तो काही तोडू शकणार नव्हता. गरम पाण्याचा शॉवर तिने
सुरु केला. डोळे मिटून,
कढत पाणी तोंडावरून ओघळू दिले. तापलेल्या तव्यावर थंड
पाण्याचा शिडकावा व्हावा तसं तिला झालं. शरीराच्या ताणलेल्या शिरा सैल झाल्या.
कितीतरी वेळ ती तशीच शॉवरखाली उभी राहिली. पाण्यात तिच्या डोळ्यातले अश्रू मिसळत
राहिले. तिने जीभ थोडी बाहेर काढून पाहीलं तर पाण्याला खारट चव आली होती. रात्री
नव्याने उमटलेले तिच्या उजव्या स्तनावरचे
नखांचे ओरखडे मग चरचरायला लागले. तिने त्याकडे दुर्लक्ष केले. तसंच पाणी
अंगावर निथळत राहू दिलं. बंद डोळ्यांनी ती त्या पाण्याखाली डुबून गेली. काळंशार
तळं होतं ते. अगदी कंपासाने काढलेल्या वर्तुळासारखं गोल! पाणी इतकं काळं कि जणू
काही कुणीतरी काळी शाई ओतली आहे. कडेनं दाट झाडी. तो त्या तळ्याच्या मध्यभागी
तरंगत होता. सगळं शांत. पाण्यावर कसलेही तरंग नाहीत आणि अचानक पाणी
चोहो बाजूंनी उचललं जाऊ लागलं. भिन्न काळोख सरसावत त्याच्या दिशेने आला.
ज्वालामुखीच्या तोंडावर तो उचलला गेला. पाणी तांबडं लाल झालं. कितीतरी वेळ तो
त्याच्या तोंडावर जळत राहिला. अचानक तळयानं त्याला झपदिशी ओढून घेतलं. तो संघर्ष
करू लागला. भोवर्यातून सुटण्यासाठी तडफडू लागला. ती वरून पाहत राहिली. असुरी
आनंदाने तिच्या नाकपुड्या प्रसरण पावल्या. गोल गोल फिरून पाण्याने शेवटी त्याला गिळंकृत
केले.
सुरुवातीला बाथरुममध्ये आंघोळीला जाताना दरवाजा बंद करून
नकोस अस तो म्हणाला तेव्हा तिला काही कळलंच नव्हतं. "का?" निष्पापपणे तिने विचारलं, तर तो चावट हसून म्हणाला होता -
"म्हणजे मी कधीही आत येऊ शकतो तुला बघायला." किती लाजली होती ती! नवीनच
लग्न झालेलं. लग्नानंतर तो लगेचच तिला घेऊन अमेरिकेत आलेला. कुणाचा सासुरवास
नव्हता कि कसली भीड बाळगायची गरज नव्हती. घरात दोघांचेच राज्य. एकमेकांच्या
स्वभावाचाही अजून अंदाज यायचा होता. पण तो अशा रीतीने येईल याची तिने स्वप्नातही
कल्पना केली नव्हती. आयुष्य हे असंच फुलांच्या पायघड्यावरून चालल्यासारखं जाणार
असाच तिचा समज झाला होता. त्या दिवशी पर्यंत!
त्या दिवशी त्याला आवडणारे पॅनकेक नाश्त्याला देऊन ती
आंघोळीला गेली होती,
तेव्हा अचानक झंझावाता सारखा तो आत आला आणि तिला शॉवर मधून
बाहेर ओढू लागला.
"काय झालं?"
त्याच्या अवताराने घाबरून जाउन तिने विचारले.
"चल तुला दाखवतो.."
"अरे पण कपडे.." तिच्या बोलण्याकडे लक्ष न देता, तो तिला तसाच डायनिंग टेबलापाशी घेऊन आला. दाराबाहेर पडता पडता तिने बाजूला
असलेला टॉवेल ओढला होता आणि त्यात ती आपली लाज झाकण्याचा कसाबसा प्रयत्न करत होती.
